Θριαμβευτική επιστροφή της πολιτικής
Τα ιερά τέρατα του συγγραφικού στερεώματος δίνουν ραντεβού στις προθήκες των ελληνικών βιβλιοπωλείων το 2011, αλλά ο πραγματικός πρωταγωνιστής της καινούργιας σοδειάς βιβλίων είναι η πολιτική που κρύβεται μέσα στα έργα της λογοτεχνίας, των ανθρωπιστικών επιστημών και του θεωρητικού στοχασμού καθώς και στις βιογραφίες
Η παγκόσμια κρίση, κοινωνική και οικονομική, κρίση των δημοκρατικών θεσμών και αξιών, κρίση πολιτισμική και κρίση ταυτοτήτων, έβαλε σε όλα τα σπίτια ένα μεγάλο «Γιατί;». Κανένας πια δεν έχει το δικαίωμα να είναι ανυποψίαστος. Κανένας δεν μπορεί να είναι αδιάφορος. Οι καιροί απαιτούν αφύπνιση (και δράση). Σε ένα τέτοιο αίτημα μοιάζει να απαντά η διεθνής και η εγχώρια βιβλιοπαραγωγή του 2011 που άμεσα ή έμμεσα εισάγει την πολιτική διάσταση παντού. Κι από κοντά, την ιστορική και κοινωνική διάσταση, γιατί πώς αλλιώς να κατανοήσει κανείς τι συμβαίνει στον κόσμο μας;
Τα πολιτικά οράματα, οι αντιφάσεις και οι διαψεύσεις που σημάδεψαν τον σύγχρονο κόσμο, οι ιστορικές συνθήκες και οι κοινωνικές πραγματικότητες που τον επηρέασαν, οι πολιτικές προσωπικότητες και οι πολιτικοί αγώνες που τον άλλαξαν, οι εφαρμογές της πολιτικής που διαμόρφωσαν τις νοοτροπίες και την καθημερινότητα των ανθρώπων- όλα αυτά βράζουν στο υπόβαθρο της καινούργιας σοδειάς βιβλίων, είτε πρόκειται για μυθιστορήματα είτε για βιογραφίες είτε για δοκίμια και μελέτες.
Το 2011 εγκαινιάζεται με τον στρατηγό Μακρυγιάννη, μια προσωπικότητα της παραδοσιακής κοινωνίας του 19ου αιώνα συνδεδεμένη με τους μύθους και τις ιδεολογικές κατασκευές του 20ού αιώνα, η οποία προσεγγίζεται με καινούργιο τρόπο από δύο σκοπιές. Στο «Μακρυγιάννης, Απομνημόνευμα και Ιστορία» του Νίκου Θεοτοκά (Εκδ. Βιβλιόραμα) θα παρακολουθήσουμε την ατομική του ιστορία (πετυχημένος έμπορος και τοκογλύφος της Αρτας, ο οποίος εμπλέκεται στον Αγώνα και στους Εμφυλίους και σηματοδοτεί τη νέα πραγματικότητα του ελληνικού βασιλείου). Και στα «Απομνημονεύματά» του, που θα κυκλοφορήσουν με την επιμέλεια του Αλέξη Πολίτη σε νέα τρίτομη έκδοση (Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας), θα παρακολουθήσουμε το χρονικό της ελληνικής Επανάστασης και την αυτοβιογραφία του με διαφορετική ματιά, χάρη στο εκτενές μελέτημα του Σπύρου Ασδραχά αλλά και στις σημειώσεις, και το γλωσσάρι που θα συνοδεύουν την έκδοση.
Η χρονιά θα κλείσει με άλλη μία αντιφατική προσωπικότητα του 19ου και 20ού αιώνα, τον Ιρλανδό σερ Ρότζερ Κέισμεντ (1864-1916) που πρωταγωνιστεί στο καινούργιο μυθιστόρημα του νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα «Το όνειρο του Κέλτη» (Καστανιώτης).
Πρόκειται για έναν άνθρωπο με περιπετειώδη ζωή, ποιητή και πρόξενο της Βρετανίας, υπερασπιστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο οποίος κατήγγειλε τις φρικαλεότητες των λευκών ενάντια στους μαύρους του Κονγκό και στους Ινδιάνους Πουτουμάγιο του Περού, κατέληξε εθνικιστής και εκτελέστηκε ως κατάσκοπος. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει σε όλον τον ισπανόφωνο κόσμο και στην Ευρώπη τον Νοέμβριο.
Ο καινούργιος χρόνος θα είναι πλούσιος σε κορυφαία ονόματα. Θα διαβάσουμε αστυνομικά μυθιστορήματα του Πύντσον και του Μπάνβιλ (Καστανιώτης), υπαρξιακές νουβέλες του Ροθ (Πόλις), του Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (Κέδρος) και τουΓκομπρόβιτς (Νεφέλη), κι από κοντά τη «Διαθήκη» του ανατρεπτικού Γκομπρόβιτς (Πατάκης), το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα (της γενιάς) του Λέοναρντ Κοέν (Κέδρος), το φιλοσοφικό ποτ-πουρί του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί (Κέδρος), τα διηγήματα του Κάρβερ(Μεταίχμιο), το κοινωνικό μυθιστόρημα «Ελευθερία» (Ωκεανίδα) του ΤζόναθανΦράνζεν ο οποίος καταγράφει με κωμικοτραγικό τρόπο τα διλήμματα της ελευθερίας- προσωπικής και συλλογικής- μέσα από τις περιπέτειες μιας οικογένειας.
Ομως το στίγμα του 2011 θα το δώσουν τα εξαιρετικά και ανήσυχα πνεύματα που ξεκλειδώνουν μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, με την ευρεία ή τη στενή έννοια πολιτικά.
Το ιδεολογικό- πολιτικό ζήτημα
Ο αντι-σταλινικός Βικτόρ Σερζ (1890-1947) στο βιβλίο του «Μεσάνυχτα στον αιώνα» (Scripta), γραμμένο το 1940, αφηγείται την ιστορία ρώσων κομμουνιστών που η αφοσίωσή τους στην Επανάσταση του 1917 τους οδήγησε στα γκουλάγκ το 1934. Αντιστικτικά θα μπορεί κανείς να διαβάσει και τον β΄ τόμο του «Αρχιπελάγους γκουλάγκ» του Σολζενίτσιν (Πάπυρος). Ο Κουβανός Λεονάρδο Παδούρα, απ΄ την πλευρά του, κάνει ένα πορτρέτο του Τρότσκι και του σταλινικού δολοφόνου του ΡαμόνΜερκαδέρ στο μυθιστόρημά του «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (Καστανιώτης). Και η νομπελίστρια Χέρτα Μύλλερ διαλέγει να μιλήσει αλληγορικά για τα ολοκληρωτικά καθεστώτα και τις επιβιώσεις του σταλινισμού στο «Η αλεπού ήταν και τότε κυνηγός» (Καστανιώτης).
Η δική μας Διδώ Σωτηρίου, πάλι, στο ανέκδοτο και ανολοκλήρωτο μυθιστόρημά της Τα παιδιά του Σπάρτακου (Κέδρος) παρακολουθεί τις κοινωνικές αναταραχές στην Ελλάδα του ΄30 και τις διώξεις των αριστερών αγωνιστών στη διάρκεια του Εμφυλίου.
Ο Βασίλης Βασιλικός συμπληρώνει την εικόνα, καταγγέλλοντας το παρακράτος της Δεξιάς στο «Ζ» που επανεκδίδεται (Διόπτρα).
Και ο δικηγόρος Βασίλης Κουνέλης κάνει στον «Νοματαίο» (Ωκεανίδα) μια ανατομία της Μεταπολίτευσης. Ο Ραφαέλε Σιμόνε, απ΄ την πλευρά του, παρατηρεί στο δοκίμιο «Γλυκό τέρας». Η Δύση στρέφεται προς τη Δεξιά; (Πόλις) ότι όσο υποχωρούν τα ιδανικά της Αριστεράς αναπτύσσεται μια νέα Δεξιά η οποία ενισχύεται από τις ραγδαίες μεταβολές στις σύγχρονες κοινωνίες και από τη μαζική κουλτούρα. Και ο αιρετικός σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ προσθέτει κι άλλες αποχρώσεις σ΄ αυτά τα θέματα, με δύο δοκίμια: το «Σε υπεράσπιση των χαμένων αγώνων» (Κέδρος), για τις ιστορικές κατακτήσεις που έφεραν οι κυριότερες επαναστάσεις του 18ου αιώνα, και το επίκαιρο «Πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα» (Scripta), για τις ηθικές αστοχίες του σύγχρονου κόσμου όπως προβάλλουν μέσα από την οικονομική και περιβαλλοντολογική κρίση του 21ου αιώνα.
Επιλέγει η ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ
*εφημ. "ΤΑ ΝΕΑ" Σάββατο 8 Ιανουαρίου 2011
